Amerikan İşsizlik Sistemi Nasıl Başarısız Oldu – Çeviri

Finansal kaynak tahsisindeki azalma ve işyerindeki değişikler, ek olarak işsizlerin ne kadar işsiz kalacağı, bir programın 21. yüzyılın ekonomisine uyum sağlayamamasına neden olmuştur.

İşsizlik sigortası programı, işsiz işçileri ve bu kişilerin ailelerini, bunları fakirliğe sürükleyecek veya yemek, kira ve diğer ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla varlıklarını elden çıkarmaya zorlayacak şekilde gelirlerinde meydana gelecek dalgalanmalardan korumak amacıyla Büyük Buhran döneminde tasarlanmıştır.

Karşılarına ilk çıkan işi tercih etmek yerine daha verimli işler bulana kadar işsizlere zaman kazandırılması, durgunluk dönemlerinde ekonomiye istikrar sağlanması ve milyonlarca işçinin işlerini kaybetmesinden kaynaklı olarak tüketim düzeyinde gerçekleşmesi beklenen düşüşün hafifletiletilmesi program hedefleri arasında yer almaktadır.

Bir liberal politika araştırma grubu olan Yüzyıl Vakfına göre, 12 milyon insanın bir çeşit fakirliğe sürüklenmesine neden olacak yürürlükten kalkmanın eşiğindeki Acil İşsizlik ödemelerinin süresinin uzatılıp uzatılmayacağına dair geçen ay Kongrede yaşanan tartışma, sistemin görevini yerine getirmediğinin bir önemli hatırlatıcısıdır.

İşsizlik sigortası, hatları geniş bir şekilde Federal Hükümet tarafından çizilmek üzere, eyaletler tarafından kontrol ve finanse edilmektedir. Buna karşın, 2008 yılında yaşanan Büyük Durgunluğun ardından Washington, işsizlik sigortasına acil durum yamalarının yapılmasını da içerecek şekilde sıklıkla ek yardımlar yapılması konusunda çağrıda bulunmuştur.

Her ne kadar ekonomik çalkantı dönemlerinde Federal Hükümetin güvence rolü üstlenmesi mantıklı olsa da, Capitol Hill’e yapılan sık başvurular müzmin olarak yetersiz finanse edilen bu yamalı sistemin işgücü piyasasındaki değişikliklere uyum sağlayamadığını ve işsizleri ulusal politikanın esiş yönünün merhametine bıraktığını göstermektedir.

Pandemi nedeniyle işsiz sayısındaki patlama, özellikle Demokratların Beyaz Saray ve Senatoda çoğunluğu sağlamasıyla iyiden iyiye kuvvetlenen, sistemin baştan aşağı değişmesine yönelik bir imkanı beraberinde getirmektedir. Bununla beraber, değişiklik uğruna atılan her adım programın küçültülmesine yönelik mevcuttaki güçlü teşviklerin de üstesinden gelmek zorundadır.

Eyaletleri Sağlanan Güvenceleri Küçültmeye Teşvik Eden Sistem

Son 20 yılda söz konusu pay azalmaya devam etmekle birlikte, 2019 yılında tüm işsizlerin sadece %27’si herhangi bir işsizlik yardımı alabilmiştir. Önceki dönem maaşların üçte birine, ortalama olarak, 1940’larda olduğunun %8 daha altına düşecek şekilde yardımlar da bu süreçte erimiştir.

Bu durumun temel sebebi parasaldır. Ancak problem, tasarlanan programın mimarisine bağlı olarak girift bir karakteristik ortaya koymaktadır: işçilerden vergi toplamaya çok da gönüllü olmayan eyaletler işsizlik yardımlarını azaltmayı tercih etmektedir.

İşsizlik vergilerinin toplandığı ücret matrahını ele alalım. Federal Hükümet tarafından belirlenen bir taban bulunmaktadır. Bu tutar 1970’lerden bu yana işçi başına 7000 USD tutarına sıkışıp kalmıştır. Florida, Tennessee ve Arizona eyaletlerinde işverenler sadece bu tabandan işsizlik vergisi öderken işverenler bir dolardaki bir tek sentin yüzde biri kadar bir vergi oranı ile karşı karşıya kalmaktadır.

Vergi matrahı, enflasyon veya işçilerin ücretlerini takip etmekte zorluk çektikçe; söz konusu eyaletler düşük veya düzensiz gelire sahip işçilerin herhangi bir şey elde etmesini zorlaştıracak şekilde yardım sürelerini kısaltmış, haftalık ödemeleri azaltmış veya yardım alma yeterliliği sağlamayı zorlaştırmıştır.

Arizona eyaletinde işsizlik yardımı başvurularının yaklaşık %70’i reddedilmiştir. İşsilerin sadece %15’i eyaletten birşeyler alabilmiştir. Bir çoğu ise başvuru da bile bulunmamıştır.

Florida eyaletinde 10 işsizden sadece birisi işsizlik yardımı almıştır. Washington Eyalatindeki maksimum yardım tutarının kabaca 3’te birine denk gelen haftada 275 USD’yi aşmayacak yardım tutarlarıyla söz konusu eyalet oldukça pintidir. Ayrıca, eyaletin genel işsiz oranına da bağlı olarak, 12 hafta gibi kısa sürelerde yardımlar tükenebilmektedir.

Los Angeles Kaliforniya Üniversitesi’nden Ekonomi Profesörü Till von Wachter “suyun altında kalan buz dağının finansmanla ilgili olduğunu” ifade etmektedir. “Bu sistemin reform edilmesinin zorluğu sözkonusu sistemin federal devlet-eyelet ortaklığından oluşmasından kaynaklanmaktadır.”

John Hopkins Üniversitesi’nden Ekonomi Profesörü Robert Moffitt, en düşük vergileri uygulamak suretiyle daha iş dostu olmak için birbirleriyle rekabet içerisinde bulunan eyaletlerin,  işsizlik sistemlerinin daha düşük kaynakla finanse edilmesine doğal bir şekilde imkan sağladığını dile getirmektedir. “Programın kendisi eyaletler arası muazzam varyasyonlar içerecek şekilde uygulanmak üzere kurulmuştur. Bu hiç mantıklı bir tercih değildir. Aksine muazzam eşitsizlikler yaratmaktadır. Program, işçilerin çalışma şekillerindeki değişikliklere ayak uyduramamaktadır”

İnsanların Çalışma Şekillerine Uyum Sağlayamayan Bir Sistem

En cömert işsizlik sistemlerine sahip eyaletler bile birçok kişiyi kapsam dışı bırakmaktadır. Ülkedeki en yüksek kapsama oranına sahip New Jersey eyaletinde işsizlerin %60’ından daha azı 2019 yılında işsizlik yardımı alabilmiştir.

Düşük ücretle çalışanlar için program tamamen anlamsız olabilmektedir. Prof. von Watcher’a göre  işsizlerin ücretlerindeki kaybın en fazla yarısını telafi etmek üzere tasarlanmış sistem, düşük ücretle çalışanları yüzüstü bırakmaktadır. Aslında birçok eyelet için bu bir sorun bile değildir. Çünkü yardımlara hak kazananların tespiti amacıyla uygulanan en düşük kazanç kriteri düşük ücretle çalışan işçileri otomatik olarak sistemin dışına itmektedir.

Ekonomik ve demografik değişiklikler bir yandan işgücünün profilini, diğer yandan işin doğasını değiştirirken en büyük sosyal sigorta programındaki boşluklar çalışma yaşındaki Amerikalılar için giderek artan şekilde problemli hale gelmektedir.

1970’lerden bu yana süre gelen sanayisizleşme ve düşük ücretli hizmet sektörü işlerindeki büyümeye, işsiz kalınan süredeki kalıcı artış eşlik etmiştir.  Bu olgunun arkasında, kısmen, kısa çalışma ve diğer kısa süreli düzenlemelere de bağlı olarak geçici işsizlikteki düşüş ve kalıcı işten çıkarmaların işsizleri yeni yetenekler gerektiren işlerin bulunmasına zorlaması yatmaktadır.

Bu sistem 1935 yılında, evine ekmek götüren, genellikle erkek, bireyin ailesini makul bir ücretle geçindirdiği, muhtemelen emekliliğe kadar sürecek ücretli işlerin kabulü altında  endüstriyel bir ekonomi için dizayn edilmiştir. Buna karşın çalışma yaşındaki kadınların ayrıca iş dünyasına katıldığı ve işsizlik yardımı almaya yeterli olacak kriterleri sağlamayan düşük ücretli işlerde istihdam edildiği bir işgücü piyasası için sistemin çok da uygun olmadığı kanıtlanmıştır.  Gig işleri gibi belli yeni iş tipleri, işsizlik sisteminin kapsamında dahi yer almamaktadır.

İşsizler yeni bir iş bulmak için sıklıkla yeni yetenekler geliştirmek ve sertikalar almak zorunda kalsa da, işsizlik sigortası programları çok az eğitim ve yeniden iş edindirme yardımları barındırmaktadır. Nitekim, tek kuruş kazanılması durumunda işsizlik yardımlarını kaybetme ihtimali, işsizleri daha iyi bir iş beklerken geçici işler aramaktan alıkoymaktadır.

Güvence Ağı Yapısını Yeniden Değerlendirmek İçin Bir Eğilim Olabilir

Belki de mevcut krizin olumlu bir yanı, sıradan işsizlik sistemlerinin göze batan yetersizlikleri konusunda federal hükümet ve eyaletleri kapsamlı değişiklikler yapma konusunda cesaretlendirmesi olabilir.

Ekonomistler on yıllardır değişiklik önerisinde bulunmaktadır. Bunlardan birisi “uzatılmış yardım” programının ele alınmasıdır. 1970 yılında yaratılan ve yüksek işsizlik dönemlerinde ek ödeme haftaları sağlayan bir çeşit otomatik stabilizatör niteliğindeki bu sistem, sıradışı önlemler alınması konusunda sıklıkla Kongreye başvuru yapılması ihtiyacını ortadan kaldırmaktadır.

Söz konusu program anlaşıldığı şekilde çalışmamaktadır. Büyük çoğunlukla ilgili eyalatteki yardım talebinde bulunan işçilerin bir fonksiyonu şeklinde cereyan eden ve uzatılmış yardımları devreye alan mekanizmalar, ekonominin gerileme döneminde hızlı bir yardım sağlama konusunda oldukça yavaş kalmaktadır. Ekonomik gidişatın bir parçası olarak uzun süreli gerileme dönemlerinde yardımlar tüm işçileri kapsamadan çok erken tükenebilmektedir. En önemlisi, süresi uzatılan yardımların yarısının eyalatler tarafından finanse edilecek olması, yardımlara hak kazanma konusunda gerekli kriterlerin yükseltilmesini teşvik eden bir durumu eyaletler için ortaya çıkarmaktadır.

Konuyu çalışan kişiler, süresi uzatılan yardımların finansmanının tamamen Federal Hükümet tarafından karşılanmasını önermektedir. Diğer öneriler, ücret matrahının yükseltilmesi ve ücret artışına endekslenmesini, federal bir yardım tavanı ve minimum yararlanma süresinin oluşturulması, düşük ücretli ve yarı zamanlı çalışanlar için yardımlara hak sağlamanın kolaylaştırılması üzerine yoğunlaşmaktadır.

Finans Komitesini yönetecek olan Oregon Senatörü Ron Wyden bu genel hatlar çevresinde işsizlik yardımının yeniden ele alınması konusunda Başkan Biden’i teşvik etmektedir. Bütün işsizlerin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek biçimde temel yardımların arttırılması ve çalışma geçmişine bakılmaksızın tüm işisizlerin yardımlardan faydalandırılmasının sağlanmasına yönelik çağrıda bulunmuştur.

Her ne kadar Başkan Biden Senatör tarafından önerilen iyileştirmelere yönelik bir taahhütte bulunmasa da, Kongrenin yardımları yavaşlatmasına veya veto etmesine engel olacak şekilde  yardımların miktarını ve süresini, sağlık ve ekonomik koşullara bağlı olarak otomatik olarak değiştirecek mekanizmalara destek verdiğini açıklamıştır.

Buna karşın eyaletleri, yeknesak şekilde daha bonkör ve kapsamlı bir programa ikna etmek kolay olmayacaktır.

Johns Hopkins Üniversitesinden Profesör Moffitte göre, Kongre harcamalar üzerindeki kontrolünden hoşnut olduğundan, otomatik stabilizatörlerin genişletilmesine istekli olmayabilir. Eğer federal hükümet acil durum yardımlarının maliyetini yüklenmeyi isterse Kongre üyeleri söz almak isteyecektir.

İçinde bulunduğumuz duruma iyi yönlerden bakmak isteyenler son durgunluk dönemini hatırlayabilir. Obama yönetimi eyaletlere milyar dolarlık teşvikler vererek bu eyaletlerin programlarının daha cömert; düzensiz veya düşük gelirli ya da yarı zamanlı işlerden geliri olanları da kapsayan, yeniden iş edindirme gibi eğitim programlarında olanlar için sürenin uzatılmasını ve bakamakla yükümlü kimseleri bulunan işsizler için ek kaynaklar yaratan programlar olmasını sağlamak istemiştir.

Birçok eyelet tam aksi yönde hareket etmiştir. İşsizlik sigortası fonları tükenen eyaletler borçlanmaya giderek bir çığa dönüşen işsizlerin düzenli ödemelerini sürdürmeyi tercih etmiştir. 2011 yılının başına kadar Hazineye borçlanılan tutar 42 Milyar USD kadardır. Bununla beraber borçlanılan tutarları geri ödemek için vergileri arttırmak yerine güney ve orta amerikadaki pek çok eyelet yardımları kesmeyi tercih etmiştir.

Bugün 19 eyaletteki işsizlik fonları Federal Hükümete olan toplam 47 Milyar USD borç yüküyle karşı karşıyadır. İşsizlik ödemeleri konusunda Ulusal Sosyal Sigorta Akademisinde çalışan bir uzman olan Stephen Wandner, eyaletlerin işsizlik yardımlarında daha fazla kesinti yapacağını beklediğini ifade etmekedir. Wandner’e  göre bu konular ilgili eyaletlerin mali mevzuatlarında tartışılarak düzenlenmelidir.

Daha cömert bir işsizlik sigortası sistemi, eyaletlerin yardımları kesmesine neden olan teşviklerin ortadan kaldırılmasını gerektirebilir. Elbette böyle bir senaryo ciddi bir politik çabayı da gerektirecektir.

Kaynak: https://www.nytimes.com/2021/01/21/business/economy/unemployment-insurance.html

Yayın Tarihi: 21.01.2021

Yazar: Eduardo Porter

Grafikler: Karl Russell

Çeviri: Erhan Selim