Fransız ve Türkiye Dijital Hizmet Vergileri Üzerine Bir Karşılaştırma

[responsivevoice_button voice=”Turkish Male” buttontext=”Makaleyi Dinle”]

Genel Olarak Fransız Dijital Hizmetler Vergisi:

25 Temmuz 2019’da Fransız dijital hizmetler vergisi (% 3) yürürlüğe girdi.  Fransa dijital hizmetler vergisi mevzuatı 24 Temmuz 2019’da Başkan Macron tarafından imzalandı ve 25 Temmuz 2019’da resmi gazetede yayımlandı.

Vergi 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren geriye dönük olarak dijital hizmetler geliri dikkate alınarak uygulanması üzerine kuruldu. Bu yönü ile Türkiye’de uygulanan dijital hizmetler vergisi ile benzerliği bulunmaktadır. Ancak oran açısından bakıldığında ise Türkiye’nin %7,5 gibi yüksek bir oran belirlemesi dünyadan daha agresif davrandığını göstermektedir.

Verginin Arka Planı:

Dijital hizmetler vergisi sağlayan yasa, 11 Temmuz 2019 tarihinde Fransız Parlamentosu Senatosu(The Senate Of The French Parlaiment) tarafından kabul edildi. Kabul öncesinde ve sonrasında   Fransa ve ABD arasında bu vergi ile ilgili tartışmalar yapıldı. Akabinde ABD, Fransız dijital hizmetler vergisinin ticarete etkisi ile  ilgili bir soruşturma yapacağını  ilan etti ve soruşturma da hala devam etmektedir.

17-18 Temmuz 2019’da Fransa’daki G7  toplantısında Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire, OECD düzeyinde “teknoloji devlerinin vergilendirilmesi” müzakerelerinin hızlandırılması çağrısında bulunmuş ve Fransa’nın, yalnızca OECD düzeyinde güvenilir bir karar verildiğinde (2020’nin sonlarına kadar bir olasılık olarak düşünüldüğünde) dijital hizmet vergisini geri çekeceğini söylemişti. Türkiye’nin de OECD’ye üye ülkeler arasında bulunmasına karşın mali idare tarafından OECD tarafından yapılacak bir düzenleme olması halinde verginin geri çekileceğine dair görüşü bulunmamaktadır. ÖTV ve ÖİV’nin gelme nedenleri düşünüldüğünde böyle bir çalışma yapılması halinde bile verginin ülkemizde yerleşeceği öngörülmektedir.

Fransız dijital hizmetler vergisi; neden tek taraflı bir tedbir olarak uygulanma gereği duyuldu

Fransız hükümetine göre, belirli dijital faaliyetlerden kaynaklanan vergiye tabi kârların yeri, şekli ve değerin ne zaman ve nasıl üretildiği konusunda bir belirsizlik ortaya çıkmıştı. Fransa’nın bölgesel vergi sistemi, teknoloji şirketlerinin değer yaratma şeklini kapsamadığı için bu şirketlere aşırı bir avantaj sağladığı  iddia ediliyordu. Fransız geleneksel vergi sistemi bu gibi teknoloji şirketlerinin vergilendirilmesi yerine daha çok “geleneksel” şirketlerin (yani tuğla ve harç operasyonları olanların) vergilendirilmesine odaklandığı gerçeği düşünüldüğünde haklı olarak temel mülkiyet haklarından olan vergilendirme hakkı gündeme geldi. Türkiye için düşünüldüğünde aynı nedenlerle kaynak ülke olarak şirketlerin kazancını vergilendirme hakkının ortaya çıktığı söylenebilmektedir.

Verginin Konusuna Dahil Olan Hizmetler

Dijital hizmet vergisi, Fransız “kullanıcıların” değer yaratmada önemli bir rol oynadığı düşünülen dijital faaliyetlerden elde edilen brüt gelirlere % 3 oranında uygulanmaktadır. Kanun sadece dijital şirketleri değil, daha genel olarak dijital iş modellerinin de vergilendirilmesini öngörmektedir.

Fransız dijital hizmetler vergisi, iki tür dijital hizmete uygulanacaktır:

Birincisi Kullanıcıların iletişime girmelerini ve başkalarıyla etkileşime girmelerini sağlayan bir dijital arayüz sağlanması (“aracı hizmetler”). Örneğin, Fransız Para ve Finans Yasasının L. 314-1. Maddesi anlamında dijital içerik, iletişim hizmetleri ve nitelikli ödeme hizmetleri gibi dışlanmış hizmetlerin bir listesi vardır. Bu hizmetlere benzer nitelikli hizmetleri kapsamaktadır.

İkincisi hedeflenen reklam mesajlarının, kullanıcılar hakkında toplanan ve bu tür bir arayüzün danışmanlığı üzerine oluşturulan verilere dayanarak dijital bir arayüze yerleştirmeyi hedefleyen reklam verenlere hizmetlerin sağlanması. Reklam mesajlarının satın alınması ve depolanması, reklam izleme ve performans ölçümü ile kullanıcı verilerinin yönetimi ve iletimi de bu kategoriye girmektedir. (“kullanıcıların verilerine dayalı reklam hizmetleri”). 7194 sayılı Kanunun 1’inci maddesinin kapsamı değerlendirildiğinde aynı konuların vergilendirilmesinin amaçlandığı görülmektedir.

Fransa’da farklı olarak dijital bir arayüzde, kullanıcının verilerine dayanarak hedeflenmeyen reklam hizmetleri, fiili olarak vergiden muaftır. Bu teknik ayrımın nasıl olacağı ve hangi reklam hizmetlerini kapsadığı Fransız vergi idaresi tarafından yapılan ikincil düzenleme ile giderilmesi beklenmektedir. Türkiye açısından konu değerlendirildiğinde Kanunun muafiyet ve istisnalar başlıklı 4’üncü maddesi içeriğinde böyle bir belirlemenin olmadığı görülmektedir.

Kapsama dahil hangi kuruluşlar vergiden etkilenebilir:

Yukarıda belirtilen vergilendirilebilir dijital hizmetlerden en az birini yapan Fransız veya yabancı şirketler, bir önceki takvim yılında bu tür vergilendirilebilir dijital hizmetleri dikkate alarak gelir elde ettikleri zaman, dijital hizmetler vergisi kapsamındadır. Aşağıda yer alan iki sınırdan:

• Dünya çapında tedarik edilen vergilendirilebilir dijital servisler için 750 milyon €
• Fransa’da verilen vergilendirilebilir dijital hizmetler için 25 milyon €

olarak belirlenen her iki eşik aşıldığında, Fransa’da elde edilen gelirlerin tamamı  (aşağıda açıklandığı gibi) vergilendirilebilir. Her iki eşiğin konsolide grup düzeyinde hesaplanması gerekir. Eşik değerler göz önüne alındığında Türkiye’de belirleme TL cinsinden yapılmış ve gelirlerin konsolide olarak grup düzeyinde elde edilmesi halinde dikkate alınacak gelirin yalnızca verginin konusuna giren hizmetten elde edilen kısmının dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir.

Fransız kamuoyuna göre, yeni vergi tahmini olarak otuz çok uluslu kuruluşu etkileyeceği öngörülmekle birlikte bu şirketlerin 17’si  Amerika Birleşik Devletleri’nden ve geri kalanları ise Fransa’dan olması beklenmektedir. Türkiye’de de benzer durum ortaya çıkmaktadır. Mali idare tarafından yapılan açıklamalardan da bilindiği üzere amacın çok uluslu şirketlerin vergilendirilmesi olduğudur. Ancak etki analizinin kesin olarak yapılıp yapılmadığı ise ayrı bir yazı konusu olabilecektir.

Fransa’da verilen vergilendirilebilir dijital hizmetler için 25 milyon Euro’luk eşik nasıl hesaplanır:

Eşikler, konsolide grup tarafından alınan vergilendirilebilir dijital hizmetler için dikkate alınan gelirlere dayanmaktadır.

“Aracı hizmetler” için gelirler terimi, arayüz kullanıcıları tarafından kendisine erişim ve kullanım için ödenen tüm tutarları ifade ettiği belirtilmiştir. 7194 sayılı Kanunda böyle bir tanımlama yer almamaktadır. Tanımlarda hizmetin ne olduğu tanımlanmış ancak gelir için açıklayıcı bir bilgi verilmemiştir. Bu gibi tanımlamanın ikincil mevzuatta yapılmasının gelirin kapsamı açısından çok faydalı olacağı düşünülmektedir.  Konuya dahil dijital hizmetlere ilişkin grup içi firmalara verilen ancak Türkiye’den elde edilmeyen gelirlerin verginin konusuna girip girmeyeceği hem bizim kanunumuzda hem de Fransa kanununda yer almamaktadır.

“Kullanıcı verilerine dayanarak verilen reklamcılık hizmetleri” için ise, reklamların ya da ekonomik olarak bu hizmetlere bağlı işlemlerin asıl defterlere kaydedilmesi işlemi dikkate alındığında, reklam verenler veya acenteleri tarafından ödenen tüm tutarlar 750 milyon Euro’luk eşik için dünya çapında elde edilen gelirler içerisinde dikkate alınmaktadır.

Fransa’da verilen vergilendirilebilir hizmetlere karşılık gelen gelirleri değerlendirmek için orantılı bir yaklaşım izlenmektedir. Yani, Fransa’ya atfedilmesi gereken dijital varlık oranı belirlenmelidir. Bu oran, ise Fransa’da verilen hizmetler dikkate alınarak elde edilen gelir tutarını belirlemek amacıyla, bir takvim yılı boyunca verginin konusuna giren vergilendirilebilir hizmetler dikkate alınarak dünya çapında elde edilen gelirlerin Fransa’da verilen hizmetlere isabet eden kısmının tespiti için gereklidir.  Bu oran, vergilendirilebilir her dijital hizmet türü için hesaplanmalıdır.

“Fransa’da” verilen hizmetler için vergi doğuran olayın gerçekleşmesi: 

• Dijital arayüzler için:

Takvim yılı boyunca Fransa’da bulunan kullanıcılardan biri tarafından bir işlem yapıldığında.

Dijital bir arayüz ile ilgili olarak, kullanıcılardan biri o yıl boyunca Fransa’dan açılan ve bu kullanıcının bu arayüzde mevcut hizmetlerin bir kısmına veya bir kısmına erişmesine izin veren bir hesap açtığında, mal veya hizmet tedariki sağlamaz. Yani yalnızca hesap açılması mal ve hizmet tedariki anlamına gelmemektedir. Bu hesap aracılığı ile gelir elde edilmesi halinde vergi doğuran olayın gerçekleşeceği belirtilmiştir.

• Hedefli reklamcılık için:

Yıl boyunca Fransa’da bulunan bir kullanıcı tarafından kullanılan dijital bir arabirime bir reklam mesajı yerleştirildiğinde.

Dijital arayüz kullanıcıları tarafından görüşülerek toplanan veya toplanan verilerin satışı için, o yıl boyunca satılan veriler bu arayüzlerden birinin Fransa’da bulunan bir kullanıcı tarafından görüşülmesinden elde edildiğinde gerçekleşecektir.

Fransa’daki kullanıcının tespiti:

Kullanıcının Fransa’da bulunup bulunmadığını belirlemek için kullanıcının IP adresi kullanılacaktır. Türkiye açısından böyle bir belirleme yapılmamıştır. Ayrıca mükellef için tam mükellef olup olmaması, dar mükellefiyette söz konusu faaliyetleri Türkiye’de bulunan iş yeri veya daimi temsilcileri vasıtasıyla gerçekleştirip gerçekleştirmemesi dijital hizmet vergisi mükellefiyetine tesir etmediği belirtilmiştir.

Dijital hizmetler vergisinin vergilendirilebilir matrah hesabı nasıl olacaktır:

Dijital hizmetler vergisi, “Fransız dijital varlığı” oranlarının (aşağıda açıklandığı şekilde) ilgili dünya çapındaki gelirlere uygulanmasından sonra Fransa ile ilgili vergilendirilebilir hizmetlerin karşılığını oluşturan matraha ulaşılacaktır.

İki hizmet kategorisi için, formüller aşağıdaki gibi olacaktır:

Dijital arayüzler için

Hedefli reklamcılık için

Yukarıda yer alan formüllerden de görüleceği üzere, vergiye tabi hasılatın hesaplanması için dijital arayüzler aracılığı ile elde edilen gelirler için ayrı, hedefli reklamcılık gelirleri için ayrı iki yöntem ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde de hasılatın hesaplanması için bu şekilde bir ayrıma ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye’de yer alan kullanıcılardan elde edilen hasılatın ayrıştırılabilmesi halinde hasılatın tespitinde pek bir sorun görülmüyor, ancak ayrılamaması halinde ise vergi idaresi ile mükellefler arasında ihtilaflara neden olabilecektir.

Dijital hizmetler vergisinin ödenme zamanı ve şekli:

Herhangi bir takvim yılı için, dijital hizmetler vergisi, bir sonraki yılın Nisan ayında beyan edilmelidir.  Aynı yılın Nisan ve Ekim aylarında (her biri bir önceki takvim yılı için hesaplanan verginin % 50’sinin peşin ödemesine karşılık gelen ödeme) iki taksit şeklinde ödenecektir.

Fransız vergi otoritesi vergiyi tıpkı kurumlar veya gelir vergisi gibi yıllık olarak düşünmüş ve tahsilatını da iki taksite gerçekleştirilmesini öngörmüştür. Ancak verginin türü itibariyle bakıldığında vergi bir dolaylı vergi türüdür ve muhtemelen mükellefler tarafından ürün veya hizmet bedellerine yansıtılacaktır. Türkiye’de ise vergilendirme dönemi ve ödeme zamanı aylık dönemler itibariyle belirlenmiş ve izleyen ayın 26’sına kadar beyan edilip ödenmesi öngörülmüştür(Haz. Ve Mal. Bak. Tarafından üçer aylık dön itibariyle belirlenebilir) Türkiye’de bu yöntemin belirlenmesi verginin türüne daha uygun olduğu söylenebilir.

Vergiye uyum için mükellefler tarafından yapılması gerekenler:

AB dışında veya bazı Avrupa Ekonomik Topluluğu Üye Ülkelerinde kurulan şirketler, Fransız dijital hizmet vergisi yükümlülüğünü yerine getirmek amacıyla bir vergi temsilcisi ataması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Vergiye tabi verilerin toplanması (vergilendirilebilir hizmetler için aylık gelirleri gösteren faturalar,  varlık oranlarının hesaplanmasında dikkate alınan tutarlar ve bu tahsilatta uygulanan işlemlerin kanıtı, vb.) Özellikle, mükellefin talep üzerine bu kayıtları vergi makamlarına sağlama yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için tüm ilgili veri ve hesaplama detaylarının muhafaza edilmesi gerektiği gibi işlemlerin karşılanması amacıyla temsilci bulundurulması mükellefler lehine bir durum  oluşturmaktadır. Bu belgelerin saklanma ve ibraz süresi altı yıl olarak belirlenmiştir.

Türkiye’de de benzer veri ve bilgi taleplerinin özellikle çok uluslu şirketlerden talep edileceği bilinen bir gerçektir. Fransız vergisinden farklı olarak 7194 sayılı Kanun’da vergi güvenliği başlığı altında zorlayıcı yükümlülükler getirilmiştir. Vergi makamları tarafından yapılacak bildirimlerin alan adı veya IP adresi bilgileri kullanılarak gerekli tebligatların yapılabileceği, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde erişimin engellenmesi bu tedbirlerden en ağır olanlarıdır.

Genel Değerlendirme:

Yukarıda detayları verilen iki ülkede de uygulanan aynı verginin uygulanma şeklinin netleştirilmesi için bu yeni verginin ayrıntılarını anlatan ikincil idari düzenlemelerin çıkarılması beklenmektedir. Verginin içeriği ve düzenlenme şekline bakıldığında ise Fransız dijital vergisi ile yüzde doksan oranında benzerlik içermektedir. Vergi idaresi tarafından yapılacak ikincil düzenlemede yalnızca mevzuat bakımından tanımlamalarla yetinilmemeli ayrıca teknik detaylara ilişkin de açıklamalara yer verilmelidir. Kullanıcı tespiti için IP adresinin dikkate alınması, IP adresi çakışmaları halinde işlemlerin nasıl yapılacağı, VPN değişikliği veya hosting hizmetinin yurt dışından sağlanması gibi işlemlerde ayrımın nasıl yapılacağı ve en önemlisi konsolide gelirler içinde Türkiye’den elde edilen hasılatın ayrıştırılma yöntemi gibi durumların tereddüde mahal vermemesi önem arz etmektedir. Aksi halde “İndirimli Kurumlar Vergisi”nde olduğu gibi önce özelgelerle sonra da tebliğ ile düzenlenmeye çalışılacak ve bu zaman içinde de hem idare hem de mükellefler nezdinde iş yüküne neden olacaktır.